Yazı Başlıkları
Anafilaksi Tanısı, Tedavisi, Semptomları, Kliniği, Ders Notları, Tus Notları
Anafilaksi; ani başlangıçlı, hızlı seyirli, tüm doku ve organları etkileyebilen, ölüm ile sonuçlanabilen acil bir durumdur. Tanı ve tedavide ağır kalan, ya da ne yapacağını bilmeyen hekim durumun ölümle sonuçlanmasını engelleyemeyebilir.
Epidemiyolojik veriler:
500-1000 ölüm/yıl (US); tanısız kalmış olgular, bildirilmeyen olgular. Populasyon çalışmalarına göre genel insidans; 100.000 kişide 8.4 olgu/yıl (UK), 100.000 kişide 21 olgu/ yıl (US) Hastaneye yatırılan hastalarda; her 5100 yatan hastadan bir tanesinde anafilaksi görülür.
Antijenler örnekleri ve mekanizmaları:
IgE aracılıklı (tam antijenler): venomlar (arı venomu), gıdalar (fındık, yerfıstığı, yumurta, süt),heterolog serum (antilenfosit globulin, antitoksinler), insan proteinleri (insülin, ACTH, seminal mayi), immünoterapi (arı venomu, inhalan allerjenler), diğerleri (protamin, lateks).
IgE aracılıklı (proten + haptenler): antibiyotikler (penisilinler, sefalosporinler), dezenfektanlar (etilen oksit).
Kompleman aracılıklı: RK, kupramonyum (dializ membranları).
Koagülasyon aktivasyonu: kollajen, endotoksin, RKM.
Doğrudan mast hücre aktivasyonu: ozmotik stimulus.
Araşidonik asit metabolizması: NSAİİ, aspirin.
Birden fazla mekanizma: RKM, protamin.
Mekanizması açıklanamayan: egzersiz, gıda, idyopatik.
Literatürde bildirilen nadir nedenler:
Hamster, rat ve kene, saç boyası, GM-CSF, lökosit filtreleri, baryum, enema, aspartam, BCG aşısı, felbamat (antikonvulsan), propofol (sedatif-hipnotik), thiopental, polidokanol (topikal anes), povidon iyot, formaldehit,klorheksidin (oral muk. dez.), psoralen, neostigmine, hidrokortizon, triamsinolon, bezafibrate, tiamin abacavir, lipozomal amfoterisin, ipratropium bromid. Organizmaya yabancı tüm maddelerin anaflaksi oluşturma potansiyeli vardır.
Mediatörlerin temel etkileri:
Vasküler: vazodilatasyon, permeabilite artışı.
Hava yolları: düz kas spazmı, mukus sekresyonu artar, mukus viskozitesinde artış.
GIS(Gastrointestinal Sistem): motilite artar, düz kas spazmı.
Bu temel etkilerin klinik yansımaları:
Deri: deride karıncalanma,ürperme, sıcak basması, “flushing”, ürtiker, anjioödem.
Üst solunum yolları: burun akıntısı, burun kaşıntısı, hapşırma, larinks ödemi.
Alt solunum yolları: öksürük, vizing (hışıltı), balgam çıkartma, nefes darlığı, göğüste sıkışma hissi.
GİS: bulantı, kusma, diare, karın ağrısı.
Kardiyovasküler: hipotansiyon, taşikardi, aritmi, koroner vazospazm, infarktüs, arrest.
Nörolojik: bayılma, baş dönmesi, nöbet geçirme, şuur bulanıklığı, idrar ve gaita inkontinansı.
Anafilaksi tanısı klinik olarak konur; semptomlar, semptomların ortaya çıkış şekli, tedaviye verilen cevap. Akut dönemde laboratuvar tetkiklerinin faydası yoktur.
Başlangıç semptomları:
Ciltte kaşıntı ve kızarıklık, iç sıkıntısı ve ölüm korkusu, baş dönmesi ve bayılma hissi, solunum sistemi bulguları. Ne kadar kısa sürede ortaya çıkarsa, reaksiyon o kadar ciddi seyirli olur.
Deri semptomları: % 90 vardır. Deride karıncalanma, ürperme, sıcak basması, “flushing”, anjioödem, ürtiker görülebilir.
Solunum sistemi bulguları: % 40-60 vardır, öksürük, burun akıntısı, hapşırma, ses kısıklığı, boğazda dolgunluk, boğulma hissi, göğüste sıkışma hissi, solunum yetmezliği, hırıltılı solunum görülebilir.
GİS bulguları: % 25-30 vardır, kolik ishal, karın ağrısı, bulantı, kusma görülebilir.
KVS(Kardiyovasküler Sistem) semptomları: % 30-35 vardır, kariyak arrest, miyokard infarktüsü, koroner vazospazm, aritmi, taşikardi, hipotansiyon görülebilir. Kardiyovasküler sistem semptomları mortaliteden sorumludur.
Sinir sistemi semptomları: % 1-5 vardır, bayılma, baş dönmesi, nöbet geçirme, şuur bulanıklığı, şuur kaybı, idrar ve gaita inkontinansı görülebilir.
Ayırıcı tanı:
Vazodepresör reaksiyonlar: Vazovagal reaksiyon = vazovagal kollaps. Korku veya emosyonel travmalar; hipotansiyon, solukluk, halsizlik, bulantı, kusma, terleme. Farkları; bradikardi vardır, ürtiker, anjioödem ve “flushing” yoktur, yatar pozisyonda ayakların yukarı kaldırılması ile kısa sürede düzelir.
Flush sendromları: karsinoid sendrom, postmenapozal, klorpropamid-alkol.
Restaurant sendromları: monosodyum glutamat, sülfitler, scrombroidosis.
Aşırı endojen histamin üretimi: sistemik mastositozis, bazofilik lösemi.
Organik olmayan hastalıklar: panik ataklar, munchausen stridoru,vokal kord disfonksiyon sendromu.
Diğer: herediter anjioödem, feokromositoma, nörolojik durumlar (nöbet, inme), prokain reaksiyonu, “red man” sendromu (vankomisin), kapiller sızıntı sendromu.