Kafa Kemikleri

Kafa iskeletini oluşturan kemikler, neurocranium ve viscerocranium (splanchnocranium) olarak iki gruba ayrılır. Neurocranium’u oluşturan kemikler os frontale, os parietale, os occipitale, os temporale, os sphenoidale ve os ethmoidale’dir. Viscerocranium (yüz iskeleti)’da maxilla, os palatinum, os lacrimale, vomer, os zygomaticum, os nasale, concha nasalis inferior, mandibula, os hyoideum, ossicula auditus (bkz. kulak) bulunur.

Os Frontale

Tek kemiktir. Yeni doğanda sutura frontalis metopica ile ayrılan iki parçadan oluşur. Bu sutura erişkinde kapanır. Frontal kemik squama frontalis, pars orbitalis ve pars nasalis olmak üzere üç parçadan oluşur.

Squama frontalis

Dış ve iç iki yüzü vardır. Dış yüz (facies externa) üzerinde her iki tarafta tuberfrontale adı verilen kabarıntılar bulunur. Tüber frontale’nin hemen altında yer alan ve yay şeklindeki kabartılara arcus superciliaris denir. İki arcus superciliaris arasındaki düz sahaya glabella adı verilir. Squama frontalis ile pars orbitalis’in birleşim yerinde bulunan keskin kenara margo supraorbitalis denir.

Margo supraorbitalis’in lateralinde foramen supraorbitale denilen bir delik yer alır. İçinden a. , v., n. supraorbitalis geçer. Bu delik bazen yarık şeklinde olabilir ve incisura supraorbitalis adını alır. Margo supraorbitalis’in lateral kısmı processus zygomaticus adı verilen bir çıkıntı ile sonlanır. Bu çıkıntı zigomatik kemiğin processus frontalis’i ile eklem yapar. Processus zygomaticus’un arka kenan yukarıya ve arkaya doğru linea temporalis ile uzanır. Linea temporalis arkaya doğru uzanırken linea temporalis superior ve inferior olmak üzere iki çizgiye ayrılır.

Frontal kemiğin yanlarda parietal kemikler ile eklem yaptığı kenarlara margo parietalis adı verilir. Margo parietalis’lerin altında ve her iki tarafta linea temporalis ile ayrılanfacies temporalis’ler bulunur.

İç yüz (facies interna) konkavdır. Orta kısımda sulcus sinus sagittalis superioris yer alır. Bu kenarlar aşağıda birleşerek crista frontalis’i oluşturur. Crista frontalis’in alt ucunda bulunan deliğe foramen caecum adı verilir.

Pars orbitalis

Dış yüz (facies orbitalis) orbita tavanının yapısına katılır. Bu yüzün ön-dlş kısmındaki çukura fossa glandulae lacrimalis denir. Bu çukurda gözyaşı bezi (gl. lacrimalis) bulunur.

Orbital parçanın alt kenarları ön lateralde zigomatik kemik medialde lakrimal kemik ve arkada sfenoid kemik ile eklem yapar.

Orbital parçalar arasında yer alan ve açıklığı arkaya bakan, “U harfi” şeklindeki çentiğe Incisura ethmoidalis denir. Bu çentiğin kenarlarında foveolae ethmoidales denilen çukurcuklar yer alır. Bu çukurcuklar etmoid kemikteki cellulae ethmoidales denilen boşluklar ile birleşirler. Sinus frontalis’ler frontal kemiğin iki laminası arasında yer alan boşluklardır,

Pars nasalis: Margo supraorbitalis’lerin arasında ve glabella’nın altında kalan kısımdır. Burada bulunan çentiğe incisura nasalis denir. Bu çentik nazal kemik maksillanın frontal çıkıntısı ve lakrimal kemik ile eklem yapar. Nazal kemik ile birleştiği yerin ortasına nasion adı verilir.

Os Parietale

Neurocranium’un üst orta kısmında yer alan çift kemiklerindendir. Facies extema ve facies intema olmak üzere iki yüzü, margo sagittalis, margo frontalis, margo occipitalis ve margo squamosus adı verilen dört kenarı, angulus frontalis, angulus sphenoidalis, angulus occipitalis ve angulus mastoideus olmak üzere dört köşesi vardır.

Facies extema konvekstir. Bu yüzün ortasında yer alan en çıkıntılı yere tüber parietale adı verilir. Hemen altında linea temporalis superior ve linea temporalis inferior denilen çizgiler bulunur.

Facies intema konkavdır. Ön alt köşesi olan angulus sphenoidalis ‘ten başlayıp yukarı-arkaya doğru uzanan oluklara sulci arteriae meningeae mediae denir. İçinde aynı isimli arterler yer alır.

Sutura sagittalis boyunca görülen oluğa sulcus sinus sagittalis superior denir. Falx cerebri (beyin dış zan olan duramater’in bir uzantısı) bu sulcus’un kenarlarına tutunur. Margo sagittalis iki parietal kemik arasında yer alır (sutura sagittalis). Sutura sagittalis, sutura coronalis ve sutura frontalis’in birleşim yerinde fonticulus (fontanella) anterior bulunur. Yeni doğan çocuklarda yalnız bağ dokusu ile örtülü olan bu fonticulus 1-2 yaş arasında kapanır.

Margo frontalis, frontal kemik ile margo occipitalis, oksipital kemik ile margo squamosus da temporal kemik ile eklem yapar. Angulus mastoideus’un iç yüzünde sulcus sinus sigmoidei denilen bir oluk vardır.

Os Occipitale

Cranium’un arka alt kısmında yer alan ve neurocranium’u oluşturan tek kemiklerdendir. Bu kemik margo lambdoideus lar aracılığıyla her iki parietal kemik ile eklem yapar. Squama occipitalis, pars basilaris ve pars lateralis denilen bölümleri vardır.

Squama occipitalis

Dış ve iç iki yüzü vardır. Dış yüzün en çıkıntılı yerine protuberantia occipitalis externa denir. Dış yüzde ortadan yanlara doğru uzanan çizgilere linea nuchalis suprema, linea nuchalis superior ve linea nuchalis inferior adı verilir.

Linea nuchalis superior üzerindeki düz sahaya planum occipitale, altındaki pürtüklü sahaya planum nuchale denir. Protuberantia occipitalis extema’dan başlayıp aşağıya doğru uzanan keskin kenara crista occipitalis externa denir.

İç yüzün ortasında protuberantia occipitalis interna denilen bir çıkıntı bulunur. Buradan yukarıya doğru uzanan oluğa sulcus sinus sagittalis superioris, yanlara doğu uzanan oluğa da sulcus sinus transversi adı verilir. Bu oluk sulcus sinus sigmoidei ile devam eder. Protuberantia occipitalis intema’dan aşağıya doğu uzanan keskin kenara crista occipitalis interna denir. Bu sulcus’lar ve crista ile iç yüz dört çukura ayrılır. Üstte beynin oksipital loblarının yer aldığı çukurlara fossa cerebralis, altta beyinciğin yer aldığı çukurlara isefossa cerebellaris denir.

Pars basilaris

Sfenoid kemiğin korpusu ile eklem yapar. Bu parçanın üst ve alt olmak üzere iki yüzü vardır. Üst yüzde clivus adı verilen geniş bir çukur, alt yüzünün ortasında tuberculum pharyngeum denilen bir kabarıklık bulunur. Yan kenarlarda temporal kemiğin pars petrosa’sı ile eklem yapan sulcus sinus petrosi inferioris yer alır.

Pars lateralis

Bu yüzde atlas’ın massa lateralis’leri ile eklem yapan, condylus occipitalis denilen çıkıntılar vardır. Condylus occipitalis’lerin arka tarafindaki çukura fossa condylaris denir. Bu çukur bazen kanal şeklinde (canalis condylaris) olabilir. Canalis condylaris’lerden w. emisseriae geçer. Condylus occipitalis’lerin üzerinde, öne doğru uzanan kanala canalis nervi hypoglossi (içinden n. hypoglossus geçer) denir. Pars lateralis’in yan taraflarında processus jugularis adı verilen çıkıntı yer alır. Bu çıkıntının ön tarafinda incisura jugularis denilen bir çentik bulunur ve bu çentik temporal kemiğin pyramis parçasındaki incisura jugularis ile birleşerek foramen jugulare’yi oluşturur. Bu delikten n.glossopharyngeus, n. vagus, n. accessorius ve v.jugularis intema geçer.

Squama occipitalis

Pars lateralis ve pars basilaris’in birleştiği yerde bulunan deliğe foramen magnum denir. Foramen magnum, fossa cranii posterior ile canalis vertebralis arasındaki geçişi sağlar, ve içinden medulla oblongata, a.vertebralis, n. accessorius’un spinal parçası geçer.

Os Temporale

Temporal kemik, neurocranium’a ait çift kemiklerdendir. Kafatasının yan ve alt kısmında yer alır. Pars squamosa, pars petromastoidea, pars tympanica, processus styloideus olmak üzere dört parçadan oluşur.

Pars Squamosa

Cavum cranii’yi yandan kapatan bu parça temporal kemiğin ön kısmını oluşturur. Yassı ve yaprak şeklinde olup iki yüzü vardır. Dış yüzüne facies temporalis, iç yüzünefacies cerebralis adı verilir. Dış yüzü hafif konveks olup fossa temporalis’in yapısına katılır ve büyük bir kısmı m. temporalis ile örtülüdür.

Squama parçasının alt kısmından öne doğru uzanan çıkıntıya zygomaticus denir. Bu çıkıntının keskin üst kenarı arkada crista supramastoidea olarak devam eder. Üst kenara göre daha kısa olan alt kenan bir kavis şeklindedir, Processus zygomaticus temporal kemikten iki kök halinde çıkar. Arka kök porus acusticus extemus9un üzerinden geriye doğru uzanır.

Ön kök alt kenarın bir devamı Şeklinde olup tuberculum articulare denilen bir kabarıklık ile devam eder. Bu kabarıklığın arkasındaki çukura fossa mandibularis adı verilir, Bu çukura condylus mandibularis yerleşir. İç yüz konkavdır. Burada gyri cerebrales’in yaptığı izler ve a., v. meningea media’nın geçtiği oluklar bulunur.

Pars petromastoidea:

Pars mastoidea ve pars petrosa olmak üzere iki kısımda incelenir.

Pars mastoidea

Pars mastoidea temporal kemiğin arka kısmını oluşturur. Dış kenarında foramen mastoideum bulunur. Pars mastoidea’nın aşağıya doğru uzanan çıkıntısına processus mastoideus denir. Bu çıkıntı 1-2 yaşından sonra gelişir. Processus mastoideus’un medial tarafindaki çentiğe incisura mastoidea adı verilir. Pars mastoidea’mn iç yüzündeki derin oluğa sulcus sinus sigmoidei denir. Bu olukta sinus sigmoideus yer alır.

Pars petrosa

Pars petrosa basis cranii’de, sfenoid ve oksipital kemikler arasında yer alır. Bir tepesi (apex partis petrosae), üç yüzü ve iki kenarı ile piramite benzeyen pars petrosa’ya pyramis de denir. Pyramis’in tepesi sfenoid kemiğin ala major’u ile oksipital kemiğin pars basilaris’i arasına sokulur. Apertura interna canalis carotici burada bulunur. Canalis caroticus’un önünde canalis musculotubarius yer alır. Bu kanal m. tensor tympani ve tuba auditiva’yı içeren iki yarım kanaldan oluşur. Üstteki kanala semicanalis musculi tensoris tympani alttaki kanala ise semicanalis tubae auditivae denir.

Pars petrosa’nın ön yüzü, fossa cranii media’nın bir kısmını oluşturur. Pars petrosa’nın ön yüzünün tepeye yakın yerinde impressio trigeminalis adı verilen bir çukur bulunur. Bu çukurun içinde ganglion trigeminale yer alır. Impressio trigeminalis’in dış ve arka tarafında birbirine paralel iki oluk görülür. İç kısmındaki oluk sulcus nervi petrosi majoris adını alır ve içinden aynı adı taşıyan sinir geçer. Dışta bulunan oluğa sulcus nervi petrosi minoris denir. Bu oluğun içinden de aynı adı taşıyan sinir geçer.

Pars petrosa’nın dış tarafında eminentia arcuata denilen bir kabarıklık yer alır. Bu kabarıklığın ön dış Iasmındaki düz alana tegmen tympani denir. Burası antrum mastoidea’nın tavanınİ oluşturur ve cavitas tympanica’yı üstten örter.

Pars petrosa’nın arka yüzü, fossa cranii posterior’un ön kısmını oluşturur. Bu yüzün ortasındaki deliğe porus acusticus internus denir. Bu delik, meatus acusticus internus denilen 1 cm’lik bir yol ile içeriye doğru devam eder. Bu kanaldan n. vestibulocochlearis ve n. facialis geçer. Porus acusticus internus’un üst arka tarafinda bulunan çukura fossa subarcuata denir. Bu çukurun alt arka tarafında apertura externa canaliculi vestibuli denilen açıklık yer alır. Bu açıklık aqueductus vestibuli adı verilen bir kanal ile iç kulağa bağlanır.

Diğer Bölümleri

Kanal içinde ductus endolymphaticus ve saccus endolymphaticus bulunur. Bu kenar üzerinde sulcus sinus petrosi superioris ve tentorium cerebelli yer alır. Pars Petrosa’nın alt yüzü düzensizdir. Bu yüzde apertura externa canalis carotici ve fossa jugularis yer alır.

Fossa jugularis, v. jugularis intema’nın bulbus superior’unu içerir. Fossa jugularis ile apertura externa canalis carotici arasında bulunan çukura fossula petrosa denir. Burada n. glossopharyngeus’a ait bir ganglion bulunur. Bu çukurun dibindeki deliğe apertura externa canaliculus tympanicus denir. Bu açıklıktan n. tympanicus geçer. Fossa jugularis’in medialinde apertura externa canaliculi cochleae, lateralinde canaliculus mastoideus bulunur. Buradan n. vagus’un ramus auricularis’i geçer.

Pars petrosa’nın margo superior partis petrosae, margo posterior partis petrosae ve margo anterior partis petrosae olmak üzere üç kenarı vardır. Üst kenarda sulcus sinus petrosi superioris ve tentorium cerebelli bulunur. Arka kenarda incisura jugularis denilen bir çentik yer alır. Bu çentik oksipital kemikteki aynı isimli çentik ile birleşerek foramen jugulare’yi oluşturur. Bu kenar üzerinde sulcus sinus petrosi inferioris bulunur. Ön kenar medial ve lateral olmak üzere iki kısma ayrılır. Lateralde sutura petrosquamosa ile medialde ise sfenoid kemiğin ala major’u ile birleşir.

Pars tympanica:

Temporal kemiğin en küçük parçası olup pars mastoidea’nın önünde, pars squamosa’mn altında ve pars petrosa’nın da dış tarafında yer alır. Pars tympanica’nın onasında porus acusticus externus denilen bir delik bulunur. Bu delik meatus acusticus extemus’un kemik parçasının dış deliğidir. Fossa mandibularis’in arkasında bulunan fissura petrotympanica’dan chorda tympani (n. facialis’in dalı) geçer. Processus styloideus ile processus mastoideus arasında foramen stylomastoideum bulunur. Bu delikten n. facialis geçer.

Meatus acusticus externus:

Yaklaşık 16 mm. uzunluğunda olup öne ve içe doğu seyreden bir geçittir. Ön, arka-alt duvarı ve döşemesi pars tympanica; tavanı ve arka-üst duvarı ise pars squamosa tarafından şekillenir.

Processus styloideus: Temporal kemiğin alt yüzünden aşağı-öne doğru uzanan, kalem ucuna benzeyen, yaklaşık 2.5 cm uzunluğunda bir çıkıntıdır. Ucuna kas ve ligament’ler tutunur.

Os Sphenoidale

Sfenoid kemik neurocranium’ıı oluşturan tek kemiklerdendir. Basis cranii’nin ortasında yer alır. Ortada bir korpus (corpus ossis sphenoidalis)’u, korpusun yanlarında ala major ve ala minor adı verilen büyük ve küçük kanatları ve korpustan başlayıp aşağıya doğru uzanan recessus pterygoideus vardır.

Corpus ossis sphenoidalis: Küp şeklindedir. İçinde sinus sphenoidalis denilen bir boşluk bulunur. Korpusun üst yüzü önde ethmoid kemiğin lamina cribrosa’sı ile birleşir.

Korpusun ön yüzü burun boşluğuna bakar. Ön yüzün ortasında crista sphenoidalis denilen bir çıkıntı yer alır. Bu çıkıntının aşağıya doğu olan uzantısına rostrum sphenoidale denir.

Kaynak;

tipakademi.com